10. Sınıf Felsefe Tarama Testi Test 7

Felsefe dersinde, bilim hakkında iki öğrenci arasında aşağıdaki tartışmalar geçmektedir:

Bu diyaloğa göre aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

Felsefede hayret etme, şaşırma anlamından çok daha fazlasını ifade eder. Filozof, dünyayı alışılageldik hâliyle kabul etmez. Dünya, çoğu insana alışkanlıkların ve ön kabullerin etkisiyle şaşırtıcı gelmez. Her şeyi olduğu gibi kabul etme bir sorun gibi görünmez ancak filozof için durum böyle değildir. Filozof, her şeyi ilk defa görüyormuş gibi ona şaşırabilen insandır. Felsefe, bu sayede sıradan düşüncelerden ayrılır. Dünyaya yeni bir gözle bakabilmenin ilk adımı hayret etmedir. Hayret eden insan merak eder ve araştırmaya başlar.

Bu parçadan hareketle felsefe ile ilgili;

I. Konu ve yöntem açısından akılsal bir uğraştır.
II. Bir düşünceyi körü körüne kabul etme, felsefeye uygun olmayan bir tavırdır.
III. İnsanı yeni arayışlara sürükleyen bir zihin durumudur.

yargılarından hangisine ulaşılabilir?

Hikmet, İslam felsefesinde zaman zaman felsefenin eş anlamlısı olarak da kullanılmasına rağmen farklı bir kavramdır. Türkçe karşılığı bilgelik olan hikmet, insan yaşamının anlamı ve değeri ile ilgili derin bir bilgi olarak tanımlanabilir. Bu bilgiye ulaşan kişinin hem hayatını anlamlı ve değerli yapacağı hem de mutlu olacağı düşünülür. Felsefe ise bilgeliği seven, arayan bir bilgidir. Arama etkinliği sorgulamayı da beraberinde getirecektir. Yani bir sorgulama etkinliği olan felsefe, hikmetin kendisi değil; ona ulaşma isteğidir. Felsefenin hikmete ulaşma iddiası yoktur.

Bu parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

Gerçeklik, düşünceden veya bilen insan zihninden bağımsız olarak var olan bir şeyi, nesnel var oluşa sahip olan varlığı gösterir. Doğruluk ise ne bilenin ne de bilinen varlığın özelliğidir. O, sonuçta ortaya çıkan ürünün özelliğidir. Yani bilen öznenin de bilinen varlığın da doğru olmasından söz edilemez. Dolayısıyla söylenen bir söz gerçeklikle örtüşüyorsa o söz için doğrudur denilir. Bir şeyin doğru olması, işaret ettiği gerçekliğin bir kısmını ya da tamamını yansıtmasıyla ilgilidir.

Buna göre;

I. Denizkızları okyanuslarda yaşar.
II. Kar beyazdır.
III. Kan kırmızıdır.
IV. Kutup ayısı siyah bir hayvandır.
V. Ankara, Türkiye’nin başkentidir.

yargılarından hangilerinin gerçeklikle örtüşmesinden söz edilebilir?

Soru: İnsanların düşünebilmeleri için konuşma yeteneğine sahip olması gerekir mi?

Yanıt: Herhalde şu olayı yaşamış olmalısınız. Hatırlamaya çalıştığınız bir sözcük ya da bir isim vardır ama bir türlü hatırlayamazsınız. Sözcük “orada” gibi görünür ama ona bir türlü erişemeyiz. Bazen dediğimiz gibi, “tam da dilimizin ucundadır.” Eğer yazı yazıyorsanız bu durumun daha ciddisi ile karşılaşabilirsiniz. Ne söylemek istediğinizi bilir gibisinizdir fakat bir türlü doğru kelimeleri bulamazsınız.

Gündelik hayatta yaşanan benzer deneyimler düşüncenin konuşmadan farklı olduğunu dile getirir. Bununla birlikte, pek çok felsefeci bu görünümün yanıltıcı olduğunda fikir birliği eder. Felsefeciler düşünce ve dilin birbirinden ayrılmaz olduğunu, biri olmadığında diğerinin de olamayacağını düşünür. Düşünce olmadan konuşamayız ya da düşüncesizce konuşmuş oluruz.

Soruya verilen yanıttan hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

Sözün gücünü her gün kullanır, yaşamımızı, kendimizi yaratır, dünyayı tekrar tekrar inşa ederiz. Yaşamın şiiri de budur. Sözler her şeyi karmakarışık ettiğinde, sözler yaşadıklarımızı anlatmaya yetmediğinde ise sessizliğin gücüne gereksinim duyarız. Gerçek bilgelik de budur: Konuşmayı da, susmayı da bilmek.

Bu parçadan hareketle söz ve bilgelik hakkında aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

“Sokrates: Bundan sonra, Theaitetos, gebe olmayı yeniden denersen gerçekten de gebe kalırsan, bu araştırmanın sonucu olarak daha iyi düşüncelere gebe kalacaksın. Yok gebe kalmazsan, o zaman da çevren için daha az can sıkıcı olacaksın ve bilmediğini biliyorum diye hayale kapılmayacaksın, onun için daha alçak gönüllü de olacaksın. İşte benim sanatımın kudreti bu kadardır; daha ilerisine gücü yetmez; hem ben gerek zamanımızın gerekse geçmiş zamanların büyük ve harikulade adamlarının bilgisine sahip değilim. Fakat bu ebelik sanatını ben de annem de Tanrı’dan aldık; o kadınları, ben de delikanlılarla soylu ve iyi insanları doğurtmak için.”

Theaitetos diyaloğundan alınan bu parçadan hareketle bilginin kaynağı için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

Bu parçadan hareketle “büyük sorularla” ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

Cahit Arf’a göre varlığın özü, dili sadece matematik, Picasso’ya göre yalnızca estetik, Bohr’a göre ise tek fizik. Hepsine saygımız sonsuz fakat ya doğa tekcil öze sahip değil ve birkaç dil biliyorsa?

Bu açıklamada geçen “ya doğa birkaç dil biliyorsa” ifadesi varlığın ne olduğu bakımından aşağıdaki görüşlerden hangisine işaret etmektedir?

Bir arazide çalışmakta olan üç bilim insanı, şiddetli bastıran sağanak yağıştan kurtulmak için yakında bulunan bir kulübeye sığınır. Kulübede yaşayan adam, misafirlerine bir şeyler hazırlamak için salondan çıkar. Salonun ortasında yerden bir metre yüksekte duran sobayı gören bilim insanları, şaşkınlıkla bu durumun sebebini tartışmaya başlarlar. Mimar: “Bu sobanın bu şekilde durması tamamen iç tasarımla alakalıdır.” der. Kimyacı: “Sobanın yüksekte olması, aktivasyon enerjisini düşürür böylece daha kolay yakmayı sağlar.” der. Antropolog: “Bu bölgedeki insanların eski inanışlardan gelen gelenekleri vardır. Ateşi kutsal kabul ettikleri için sobayı yükseğe yerleştirmişlerdir.” der. Tartışmada kimse birbiriyle uzlaşamaz. Bilim insanları, kendi fikirlerini doğrulamak amacıyla sobanın neden yerden bir metre yükseklikte olduğunu ev sahibine sorarlar. Ev sahibi: “Boru yetmedi.” der.

Bu parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?