11. Sınıf Felsefe Tarama Testi Test 4

Skolastik dönemin sonuna doğru kilisenin baskıcı uygulamalarına bilinçli bir başkaldırı devinimine girişen aydın bir kesim ortaya çıkmıştır. Bu aydınlar, dinsel dogmaların insan yaşamından uzaklaştırılması için âdeta bir mücadele süreci içine girmişler, aklı dini açıklamak için bir yol olmaktan çıkarmışlardır. Skolastik dönemin düşünsel yapısından kopuşun başladığı ancak hâlâ izlerinin görüldüğü bu dönem modern düşünceye geçiş aşaması olarak kabul edilebilir.

Bu parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

MS 2. yüzyıl ile MS 15. yüzyıl arasını kapsayan Skolastik dönemden MS 15. yüzyıl ile MS 17. yüzyıl arasını kapsayan döneme geçişte tutucu, baskıcı bakış açılarının bırakılıp aklın merkeze alındığı, insan haklarının önem kazandığı bir anlayışın yerleştiği görülmektedir. Bu doğrultuda aşağıda Skolastik düşünce ile modern düşüncenin özelliklerini gösteren bir kontrol tablosuna yer verilmiştir:

Skolastik düşünce ile modern düşüncenin özellikleri göz önünde bulundurulduğunda, bu tablodaki hangi maddeler yer değiştirmelidir?

Gerçeği arayanın yaşamında bir kez tüm nesnelerden kuşku duyması gerekir. Çünkü duyular bizi birçok kez yanıltmıştır. Matematik bilgisinde de aklımızı kullanırken yanılmış olabildiğimizden onlardan da kuşkulanmalıyız. Her şey şüpheli iken tek şüphe edilemeyecek şey kendi şüphemizdir. Şüphe etmek düşünmektir, düşünmek demek var olmak demektir. Descartes buradan hareketle felsefesinin temeline koyduğu başlangıç doğrusu olan “Düşünüyorum, o hâlde varım.” sözüne ulaşır. Bu artık şüphe edilemez apaçık bilgidir.

Descartes’in “Felsefenin İlkeleri” isimli eserindeki bu ifadelerden hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

Ütopya filozofun tasarladığı hayali bir devlet modelidir. Thomas More dönemin İngiliz hükümetinde siyaset yapmış, devletin uygulamalarını beğenmeyerek bir ütopya yazmıştır. Bu eseri dönemin siyasal yapısını eleştirmesi açısından önemlidir. More, özel mülkiyetin her türlü mutsuzluğun kaynağı olduğu fikrindedir. O, eserinde ütopya ismini verdiği bir ada ülkesi tasarlar; bu ülkede özel mülkiyet yoktur, eşitlikçi bir zihniyetle düzenlenmiştir. Adada yöneticilerin halk tarafından seçilmesi gerektiğini belirten More, demokratik ve sosyal bir devlet tasarlar.

Buna göre filozofun ütopya oluşturmasındaki temel amaç aşağıdakilerden hangisi olabilir?

Platon’a göre Sokrates, Septiklerin o bilinen “bilmek” argümanını yeterince eleştirememiştir. Çünkü bu argüman çok ikna edicidir. “Bilmek için araştırmalar yaparız ama bilmediğin bir şeyi sonra nasıl bilebilirsin?” sorusu cevaplandırılmalıdır. Eğer başlangıçta biliyorsan neden bilmeye çalışıyorsun? Yok eğer bilmiyorsan sonra bileceğin şeyin aradığın şey olduğunu sana kim bildirecek? Bu sorular Platon için de önemlidir ve cevaplandırılmalıdır. Platon, “İnsan bilmek için değil hatırlamak için araştırma yapar.” argümanını sunar ve idealar dünyası fikri böyle doğar. 18. yüzyıla gelindiğinde ise Septiklere bu kez Descartes kulak verir. “Varsayalım ki septikler haklı olsun.” der. Her şeyden şüphe edebiliriz. Ama bu şüphelerimizden nasıl şüphe edeceğiz? Descartes’e göre şüphelerimizden asla şüphe edemeyiz ve bunun da doğrudan farkında olduğumuz için varız. Düşünüyorum, o hâlde varım.

Yalnızca bu parçadan hareketle aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

15-17. yüzyıl felsefesi, İlk Çağ felsefesine özlem duyan düşüncelerle doludur. Orta Çağ’ın dogmatik anlayışından sıyrılarak yeni bir insan anlayışı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bilim insanlarından Kopernik, Orta Çağ boyunca kabul görmüş Dünya merkezli evren sistemi yerine, Güneş merkezli bir evren düşüncesi ortaya atmıştır. Galileo Galilei, “Taşın niçin düştüğünü değil nasıl düştüğünü merak ediyorum.” diyerek taşın düşme yasasını araştırmıştır. Bacon ise tümevarım yöntemine dikkatleri çekerek bilim insanlarına nasıl araştırma yapılacağını göstermiştir. Descartes, “Düşünüyorum, o hâlde varım.” argümanı ile beden ve ruh ayrımı yapmıştır. Thomas More gibi düşünürler ise yeni devlet tasarımları hayal etmişlerdir.

Buna göre 15-17. yüzyıl felsefesinde aşağıdakilerden hangisinin öne çıkan görüşlerden olduğu söylenemez?

Descartes’ın kesin doğruluklara ulaşmak için uyguladığı dört kuralının ilki; doğruluğu apaçık bilinmeyen hiçbir şeyi doğru olarak kabul etmemek, acele yargı vermekten ve ön yargılara saplanmaktan dikkatle çekinerek ve verilen yargılarda yalnızca kendilerinden kuşku duyulamayacak derecede açık ve seçik olarak kavranılan şeyleri bulundurmaktır. Bu kural bize, Descartes felsefesinin en temel kavramlarından biri olan açık ve seçik kavramını sunar. Descartes’a göre ancak açık ve seçik olarak kavranılan şeyler hakkında yargı verildiğinde aldanılmaz. Öyleyse açık olan; “dikkatli bir zihne görünen ve belli olan” bilgidir, seçik olan ise “keskin ve başka bilgilerden ayrı bir bilgi”dir. Artık doğruluğun ölçütü açık ve seçik olmasıdır.

Buna göre aşağıdakilerden hangisinde açık ve seçik kavramları doğru şekilde örneklenmemiştir?

Francis Bacon’a göre insanoğlu doğaya egemen olmak istiyorsa, doğayı bilmeli ve onun yasalarından haberdar olmalıdır. Bu uğurdaki tek doğru araçsa bilimdir. “Bilgi güçtür.” ifadesi Rönesans’ın yeni doğa ve insan anlayışının etkisindeki Bacon’ın felsefesinin iki kelimelik özeti gibidir. Doğanın gücünün karşısına korkmadan çıkabilmenin yolu, Bacon’a göre bilgidir.

Buna göre insanı aşağıdakilerden hangisi doğa karşısında güçlü kılar?

Skolastik felsefenin temel özelliği, Hristiyan inancının öğretilerini akılla anlaşılır kılmaktır. Skolastik felsefede teoloji egemendir. Felsefi çalışmalar dinsel kabullerin doğrultusunda yapılmaktadır. Akıl-inanç probleminde aklın yetersizliği vurgulanmış, bu eksikliğin inançla tamamlanabileceği düşünülmüştür. Sadece aklın yetersizliği değil bireyin de yetersiz olmasından kiliseye tam bağlılığın esas alınması gerektiği savunulmuştur. Skolastik düşünce, bireysel hayatla birlikte toplumsal hayatın bütününde de etkilidir. Siyaset, ekonomi ve hukuk gibi alanlarda belirleyici unsur dindir.

Rönesans’la başlayıp 15-17. yüzyıl aralığında Batı’da gelişen felsefi düşünce sistemine modern düşünce adı verilir. Skolastik felsefede olduğu gibi modern düşüncenin yarattığı değişim de hayatın her alanında gerçekleşmiştir. Modern düşüncede felsefe, bilimi temel almış ve kurumlar (kilise) yerine birey ve bireyin düşüncesi ön plana çıkarılmıştır. Bu dönemde felsefeye bilimsel yöntemin kılavuzluk etmesi beklenmiştir.

Bu bilgiler doğrultusunda;

I. Felsefe dinin etki alanından kurtulup bilimin etki alanına girmiştir.
II. Genelin düşüncesi yerine bireyin düşüncesine önem verilmeye başlanmıştır.
III. Din her dönemde düşünceye yön vermiştir.
IV. Akla duyulan güven her zaman ön planda olmuştur.

ifadelerinden hangilerine ulaşılabilir?

15-17. yüzyıl felsefi düşüncesinin ortaya çıkmasında İslam dünyasından yapılan çeviri faaliyetlerinin etkisi büyüktür. Yüzyıllar boyunca Orta Çağ’ın karanlık dehlizlerinde dolaşan Batı, tekrar bilime ve felsefeye yönelmek istemiştir ama elindeki birçok bilgiyi kiliseye ters düştüğü gerekçesi ile yok ettiği için amacına ulaşamamıştır. Batı dünyası aradığı bilgiye İslam dünyası üzerinden yapılmış çeviriler sayesinde ulaşmış, böylelikle Rönesans gerçekleşmiş ve modern felsefenin temelleri atılmaya başlanmıştır.

Bu parçadan hareketle;

I. Düşünce alanındaki gelişmeler uygarlıklar arasındaki etkileşimle gerçekleşir.
II. Modern felsefenin doğuşunda İslam dünyasından yapılan çeviriler etkili olmuştur.
III. Batı uygarlığının dini değerleri 15-17. yüzyıl felsefesini desteklemiştir.
IV. Batı uygarlığı dinin etkisinden sıyrılarak rasyonel adımlar atmıştır.
V. İslam dünyasındaki baskılardan kaçan düşünürler, modern felsefenin doğuşuna katkı sağlamıştır.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?