8. Sınıf İnkılap Tarihi Demokratikleşme Çabaları Test 14

“Saygıdeğer Efendiler, her yerde, siyasi parti kurma konusunda da halkla uzun sohbetler yaptım. 7 Aralık
1922 tarihinde, Ankara basını aracılığıyla halkçılık ilkesine dayanan ve “Halk Partisi” adını taşıyan siyasi parti kurmak niyetinde olduğumu açıklayarak, bu partinin nasıl bir program yapması gerekeceği konusunda, bütün vatanseverlerin, ilim ve fen adamlarının yardım ve işbirliğine başvurmuştum”.
(Nutuk, s. 485)

Buna göre Halk Partisi’nin kuruluşu ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilanı ile devlet yönetiminde tek güç milletin kendisi olmuştur. Bu tarihten kısa bir süre sonra halifelik kaldırılarak eski rejim yanlılarının saltanatı geri getirme çalışmaları boşa çıkarılmıştır. Fakat Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, demokratik bir Türkiye için yapılanların yeterli olmadığını söyleyerek siyasi partilerin kurulmasını istemiştir.

Buna göre demokratikleşme için yapılması gereken aşağıdakilerden hangisidir?

“Büyük Millet Meclisinde ve millet karşısında ulus işlerinin serbestçe tartışılması ve iyi niyet sahibi kişilerin ve partilerin özel görüşlerini ortaya koyarak milletin yüksek menfaatini aramaları, benim gençliğimden beri taraftar olduğum bir sistemdir. Milli egemenlik esasına dayalı ve özellikle cumhuriyet idaresine sahip memleketlerde siyasi partilerin varlıkları doğaldır.”

Mustafa Kemal’in bu konuşmasına göre taraftar olduğu sistem aşağıdakilerden hangisidir?

Cumhuriyetin ilanından sonra bazı kişi ve çevreler eski yönetim tarzı olan saltanat ve halifeliği geri getirmek için çeşitli olaylar çıkarmıştır. Genellikle silahlı ayaklanma şeklinde olan bu olaylar genç Türkiye Cumhuriyeti’ne büyük zararlar vermiştir. Bu durumlarla baş edebilmek için “Takrir-i Sükûn Kanunu” çıkarılmış ve “İstiklal Mahkemeleri” kurulmuştur.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi cumhuriyet ve çağdaşlaşma karşıtı bir olaydır?

İzmir’deki suikast girişiminden sonra Mustafa Kemal, yayımladığı bildiride:

“Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti sonsuza kadar yaşacaktır ve Türk milleti emniyet ve saadetini sağlayan prensiplerle medeniyet yolunda tereddütsüz yürümeye devam edecektir.” demiştir.

Mustafa Kemal’e göre suikast girişiminde bulunanların asıl hedefi aşağıdakilerden hangisidir?

Cumhuriyet’e karşı Atatürk’ün cumhurbaşkanlığı sırasında çıkan isyanlara karşı meclis, hızlı kararlar alabilmesi için hükümetin isteğiyle “Takrir-i Sükûn Kanunu”nu çıkarmıştır. Bu kanunla birlikte İstiklal Mahkemeleri yeniden kurulmuş ve isyana karışanlar cezalandırılmıştır.

Buna göre isyanı bastırmak için kanun çıkarılarak hareket edilmesi hangi devlet özelliğidir?

Suikast girişimi sonrası Mustafa Kemal yaptığı açıklamada; “Boşa çıkarılan suikast teşebbüsünden sonra vatandaşlarımdan aldığım mektup ve telgraflar beni çok mutlu etti. Bu elim olayın benim şahsımdan ziyade cumhuriyetimize ve onun prensiplerine yönelik olduğuna şüphe yoktur. Temeli, büyük Türk milletinin vicdanında, akıl ve şuurunda atılmış olan cumhuriyetimizin, bir vücudun koparılması ile yok olacağını zannedenler çok zayıf akıllı bahtsızlardır. Benim naçiz vücudum bir gün elbet toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır.” (Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, s. 479)

Atatürk’ün bu sözlerinden yola çıkarak,

I- Milli irade yok edilmeye çalışılmıştır.
II- Suikastın görünen hedefleri dışında gizli amaçları olabilir.
III- Çok partili hayat denemelerine karşı yapılmıştır.
IV- Halk tarafından kabul edilen inkılapları yok etmek zordur.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

1929 yılında dünyada o güne kadar eşi görülmemiş boyutlarda bir ekonomik bunalım başlamıştı. Bu bunalımın içine her devlet gibi Türkiye de girdi. Önemli sıkıntılar doğdu. Tahıl fiyatlarının düşmesi nedeniyle köylü sıkıntı içindeydi. Ağır çalışma şartları, çalışanları çok zor duruma düşürmüştü. Bu durum mecliste, hükümet programının bazı milletvekilleri tarafından eleştirilmesine yol açıyor, ekonomik sorunların çözümü için hükümet politikasından farklı görüşler ortaya atılıyordu. Hükümetin denetlenmesi gerekiyordu. Belki de yeni kadroların iktidara gelmesi sıkıntıları anlatmakta yararlı olurdu. İşte bu durum, zaten demokrasi aşığı Atatürk’e yeni bir deneme yapmayı düşündürdü. Kendisine yapılan suikast girişiminden bu yana beş yıla yakın bir zaman geçmişti. Birçok inkılap hiçbir zorlama olmadan gerçekleştirilmişti. Çok partili yaşama geçmek için bir deneme daha yapılabilirdi.

Metne göre en kapsamlı yargı aşağıdakilerden hangisidir?

Sinem: Liberal ekonomi modelini savunmuştur.
Eymen: İlk genel başkanı Kazım Karabekir’dir.
Eda: Cumhurbaşkanı seçilen kişinin, üyesi olduğu partiden istifa etmesi gerektiğini savunmuştur.

Yukarıdaki öğrencilerden hangileri Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ile ilgili doğru bilgi vermiştir?

1924 yılında ülkeyi Cumhuriyet Halk Fırkası yönetiyordu. Mustafa Kemal, iktidar partisinin ülkeyi daha iyi yönetmesi ve iktidarın kontrol edilebilmesi için yeni bir siyasî partinin kurulmasını istedi. Cumhuriyet Halk Fırkasının kurulmasından kısa bir süre sonra meclis içinde yeni bir grup oluştu.

Bu grubun içinde; Kazım Karabekir, Ali Fuat (Cebesoy), Refet Bele, Rauf Bey (Orbay) ve Adnan Bey (Adıvar) gibi kişiler yer alıyordu. Bu grup 17 Kasım 1924’te başkanlığını Kâzım Karabekir’in yaptığı Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasını kurdu. Bu parti cumhuriyet tarihinin ilk muhalefet partisi oldu. Bu parti ekonomide liberal modeli (ekonomide serbest girişim) savundu. İnkılapların hızlı bir şekilde değil de zamana yayılarak yapılması gerektiğini savundu.

Yukarıdaki metinde hangi sorunun cevabı yoktur?