8. Sınıf İnkılap Tarihi Demokratikleşme Çabaları Test 2

Türkiye’nin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhu­riyetin Fırkasının programı şu esaslara dayanıyordu: Parti­nin sistemi liberalizm ve halkın hakimiyetidir. Genel olarak hürriyetlere taraflardır, dini düşünceye ve inançlarına saygı­lıdır. İdari yönden yerinden yönetimin (adem-i merkeziyetçi­lik) gerçekleşmesine çalışılacaktır. Cumhurbaşkanı seçilen kişinin milletvekilliği ve partisiyle ilişkisi kesilecektir.

Buna göre Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası;
I. Özgür düşüncenin varlığı,
II. Ekonomide özel teşebbüs,
III. Cumhurbaşkanının tarafsızlığını
durumlarından hangilerini savunduğu söylenebilir?

İnsanlar öncelikle siyasal rengini, oyunu ve kararlığını açık ve milletçe anlaşılır şekilde anlatsın. Mertçe, namus­luca hareket budur… Bugünün Türk sosyal heyeti, geçmişin en derin medeniyetlerinde kuruculuk iddia eden bu günkü Türk çocukları, açık ve sağlam yolu bulmuşlardır. Açık ve sağlam düşünmek, açık ve sağlam hareket etmek ve bu şekilde Türk’ün yüksek siyasal kuruluşunu; cumhuriyeti yükseltmede bu görüşleri düşünenler asla birbirine karşı gelmezler. Önemli olan, bu görüşlerin uygulamada başarılı olmasıdır.”

Atatürk’ün, yukarıdaki bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisini savunduğu söylenemez?

Birbirinden farklı düşünce ve istekleri temsil eden siyasi partilerin bulunması demokrasi ile yönetilen ülkelerin temel özelliğidir. Demokrasilerde her bireye oy hakkı tanınır. Halk, kendi düşünce ve isteklerini temsil eden partileri özgür ve demokratik ortamda seçerek yönetime katılır. Demokrasiler­de farklı düşüncelere saygı gösterilmesi ve bu düşüncelerin korunması esastır.

Bu bilgide demokrasinin;
I. Eşit oy prensibi,
II. Çoğulculuk anlayışı,
III. Yargı denetimi
ilkelerinden hangilerinin vurgulandığı söylenebilir?

Mecliste iktidarı elinde bulunduran Cumhuriyet Halk Fırka­sına karşı bir muhalefet havası esmeye başlamıştı. Mustafa Kemal’in yakın silah arkadaşlarından bazıları Cumhuriyet Halk Fırkasından ayrılarak 17 Kasım 1924’te Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasını kurdular. Mustafa Kemal, demokratik düzenin kurulmasını istediğinden yeni fırkanın kuruluşun­dan memnun olmuştur. Yeni fırka için “Bırakınız, karşımıza çıksınlar, memleket işlerini münakaşa edelim. Bizim mecli­simizde de iki parti olmalı, hükumeti denetleme sistemi kurulmalı ve medeni ülkelerin parlamentolarına benzemeliyiz.” demiştir.

Bu bilgilerden hareketle aşağıdaki yargılardan hangisi­ne ulaşılamaz?

Serbest Cumhuriyet Fırkası, Atatürk’ün arzusuyla çok partili hayata geçmek amacıyla Fethi Okyar tarafından kurulmuştu. Kurulmasından kısa bir süre sonra par­ti büyümeye başladı. Fethi Bey’in Ege Gezisi halkın hükumet, inkılaplar, laiklik aleyhine gösteri yapmaları­na neden oldu. Bütün tedbirlere rağmen gericilik yeni­den tehlikeli boyutuyla ortaya çıktı ve partiye girenleri kontrol etmek mümkün olamıyordu. Bu kişileri Arap harflerinin kullanılacağını ifade etmekten çekinmediler. Fethi Bey partinin savunduğu ilke ve düşüncelerin öne­mini yitirmeye başlandığını görünce 18 Aralık 1930’da partinin kapatıldığını açıkladı.

Bu bilgilere bakılarak aşağıdaki yargılardan hangi­sine ulaşılamaz?

Cumhuriyet ve demokrasi ile yönetilen ülkelerin en önemli özelliği vatandaşların tercihleri doğrultusunda yaşamalarının mümkün olmasıdır. Cumhuriyet yöneti­minin amacı milli iradenin ve milletin farklı görüşlerinin önündeki engelleri kaldırarak çoğulculuğun önünü aç­maktır. Çoğulculuk Türk toplumunun tarihinde var olan bir gerçekliktir. Büyük medeniyetler kuran milletimiz birbirinden çok farklı inanç, kültür, düşünce ve yaşam tarzına sahip farklı topluluklarla bir arada barış içerisin­de yaşamıştır.

Metinde geçen çoğulculuk anlayışının;
I. Vatandaşların farklı görüşlerini temsil eden partiler arasında seçim yapabilmesi,
II. Farklı düşüncelere sahip bireylerle birlikte yaşama,
III. Baskıcı, otoriter anlayışı toplumun içerisinde yer almasının sağlanılması
durumlarından hangileriyle ilgili olduğu söylenebi­lir?

Şeyh Sait isyanı, 13 Şubat 1925’te Piran köyünde başladı. İsyan Elazığ, Bitlis ve Muş’a kadar yayıldı. isyancılar ilerleyerek kuzeyde Erzurum, güneyde Di­yarbakır önlerine kadar geldiler. Fethi Bey Hükümeti isyanı bastıramayınca istifa etti. Yeni hükümeti İsmet Bey kurdu. Ordu birlikleri takviye edildi, bölgede sıkı yönetim ilan edildi. Bölgedeki huzur ve güvenliği sağ­lamaya yönelik Takrir-i Sükun Kanunu çıkartıldı. İsyan 15 Nisan 1925’te bastırıldı. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının bazı üyelerinin isyan ile ilişkilerinin ortaya çıkması üzerine parti kapatıldı. İngiltere’nin etkisiyle Musul, Irak Hükümeti’ne bırakıldı.

Bu bilgilerden hareketle aşağıdaki yargılardan hangisi çıkarılamaz?

Serbest Cumhuriyet Fırkasının programında; cumhuri­yetçilik ve laiklik esaslarına bağlı kalınacağı, seçimle­rin tek dereceli olacağı, kadınların siyasi haklara sahip olacağı ve ekonomide liberalizm savunulacağı gibi il­keler yer almıştır.

Bu bilgiye göre Serbest Cumhuriyet Fırkasının;
I. Halkın doğrudan yönetimde söz sahibi olması,
II. Bireylere eşit siyasi haklarının tanınması,
III. Ekonomide hür teşebbüsün olması
düşüncelerinden hangilerini amaçladığı savunula­bilir?