8. Sınıf İnkılap Tarihi Demokratikleşme Çabaları Test 29

Gazi’nin en büyük inkılâbı hiç şüphesiz cumhuriyetti. O, cumhuriyetin Türk halkı tarafından korunacağına inanıyor ve güveniyordu. 19 Haziranda, Anadolu Ajansı’na verdiği demeçte bunu şöylece belirtmişti: “Alçak teşebbüsün benim şahsımdan çok kutsal cumhuriyetimize ve onun dayandığı yüksek ilkelere dönük bulunduğuna şüphem yoktur. Bu nedenle, genel olarak gösterilen duygularla, cumhuriyetimize ve ilkelerimize olan aşırı bağlılığın ne kadar kopmaz güçte olduğu kanısına bir kez daha vardım. Temeli, büyük Türk milleti ve onun kahraman evlatları olan büyük ordumuzun vicdanında, akıl ve şuurunda kurulmuş bulunan cumhuriyetimizin ve milletin ruhundan ilham alan ilkelerimizin bir vücudun ortadan kaldırılması ile bozulabileceğini sananlar çok zayıf dimağlı bahtsızlardır. Bu gibi bahtsızların, cumhuriyetin adalet ve kudret pençesinde hak ettikleri işleme uğramaktan başka elde edecekleri bir şey olamaz. Benim naçiz vücudum bir gün elbet toprak olacaktır. Fakat Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar olacaktır (Sonsuza kadar yaşayacaktır). Ve Türk milleti, güvenliğini ve mutluluğunu sağlayan ve koruyan ilkelerle uygarlık yolunda durmaksızın yürüyecektir.”

Bu konuşmayla Mustafa Kemal’in aşağıdakilerden hangisini vurguladığı söylenebilir?

Küçük Asya olarak da bilinen ve Türkiye’nin de üzerinde bulunduğu Anadolu toprakları; Roma İmparatorluğu, Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu, Büyük Selçuklu Devleti, Anadolu Selçuklu Devleti, Osmanlı İmparatorluğu, son olarak da Türkiye Cumhuriyeti’nin egemenlik sahası olmuştur.

Tarih boyunca Anadolu üzerinde kurulan ve dünya siyasetine yön vermiş devletlere bakıldığında aşağıdakilerden hangisi Anadolu’nun bu kadar cazip bir bölge olmasının nedenlerinden değildir?

I- 12 Ağustos 1930’da İstanbul’da kurulan siyasi partidir. Atatürk’ün istek ve onayıyla, dönemin Paris
Büyükelçisi Fethi Okyar’ın başkanlığında bir muhalefet partisi oluşturmak amacıyla kuruldu. 1929 yılında dünyada yaşanan ekonomik sıkıntıları çözmek ve bu süreçte özellikle ekonomi konularında hükümetin icraatlarını denetleyebilecek bir muhalefet partisinin varlığı önemli görülüyordu. Ülkede demokrasi anlayışının tam oturmaması ve cumhuriyet karşıtlarının parti içerisine girmesiyle yine kurucusu tarafından kapatılan partidir.

II- 17 Kasım 1924 tarihinde Cumhuriyet Halk Fırkası’ndan ayrılan milletvekilleri tarafından, Ankara’da kurulan siyasi partidir. Mustafa Kemal’ın eski silah ve dava arkadaşları olan Kâzım Karabekir, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele ve Adnan Adıvar’ın başını çektiği bu kişiler muhalefette yer almayı tercih etmişlerdir. Ancak görülecek baskılar ve hemen sonrasında meydana gelecek olan doğu isyanı ile birlikte sıkıyönetim ilan edilmiş ve parti 5 Haziran 1925 tarihinde kapatılmıştır.

III- Atatürk tarafından 9 Eylül 1923’te kuruldu. Kurtuluş Savaşı’nı örgütleyen ve yürüten “Anadolu ve Rumeli Müdaafa-i Hukuk Cemiyeti’nin” devamı olan partidir. Cumhuriyet döneminin ilk siyasi partisidir. 1923’ten 1950’ye kadar aralıksız iktidarda kalmıştır.

Verilen bilgiler sırasıyla hangi partilere aittir?

“Saltanat devrinden cumhuriyet devrine geçebilmek için herkesin bildiği gibi, bir geçiş devresi yaşadık. Bu devirde, iki fikir ve görüş, birbiriyle mücadele etti. O fikirlerden biri, saltanat devrinin devam ettirilmesiydi. Bu fikrin taraftarları belliydi. Diğer fikir, saltanat idaresine son vererek cumhuriyet idaresini kurmaktı. Bu bizim fikrimizdi. Biz fikrimizi, açık söylemekte sakınca görüyorduk. Ancak görüşümüzün uygulanma kabiliyetini saklı tutup uygun zamanda uygulamak için, saltanat taraftarlarının fikirlerini uygulama sahasından uzaklaştırmak mecburiyetindeydik. Yeni kanunlar yapıldıkça, bilhassa anayasa yapılırken, saltanat taraftarları, padişahın ve halifenin hak ve yetkilerinin belirtilmesinde ısrar ediyorlardı. Biz, bunun zamanının gelmediğini veya lüzum olmadığını bildirerek o tarafı söylemeden geçmekte fayda görüyorduk.”

Mustafa Kemal’in bu sözlerinden aşağıdakilerin hangisine ulaşılamaz?

15 TEMMUZ

Sen vatan kahramanı, demokrasi şehidi
Yine bir tarih yazdın dünya bunun şahidi
Bir mucize yarattın 15 Temmuz gecesi
Can verdin vatan için yoktu bunun ötesi

O nasıl bir yürek ki, binlerce tanka bedel
Ölüm bile vız geldi, utandı senden ecel
Seninle gurur duydu Boğaziçi Köprüsü
Yeniden dile geldi Çanakkale türküsü

Seninle nöbette bak bu ülkenin tamamı
İşte böyle kutlanır demokrasi bayramı
Şimdi daha şanlı bak ay yıldızlı bayrağın
Ey şehit oğlu şehit önderisin her çağın

Yıldızları yağdırsak azdır senin üstüne
Bak adını nakşettik gönlümüzün büstüne
Şehitler asla ölmez ölümsüz her biriniz
Bil ki mahşere kadar kalbimizde yeriniz.

Verilen şiirden yola çıkarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

Mustafa Kemal’e İzmir’de düzenlenmek istenen suikast son anda fark edilmiş ve suikastçılar yakalanmıştır. Suikastçıların yakalanması ve haberin her yerde duyulmasıyla Gazi’ye, suikastı lanetleyen ve kınayan telgraflar gelmişti. Ayrıca, İstanbul’daki bütün yabancı elçiler ve delegeler Gazi’ye yapılmak istenen suikasttan duydukları üzüntüyü dile getirmişlerdir. Her yerde suikast girişimini lanetleyen mitingler yapılmıştır. Gazi, millete bir bildiri yayınlayarak, kendisi lehinde yapılan mitingler dolayısıyla yaptığı konuşmada, halkın inkılâpları koruma konusunda ne kadar titiz olduğunun bu mitinglerle ortaya çıkmış olduğunu belirterek şunları söylemişti: “Benim şahsımdan çok, devletin varlığına yöneltilmiş olduğu beliren gizli politik düzenler karşısında tüm ulusun duyduğu, pek ağır başlı ve soylu bir şekilde gösterdiği temiz duygular beni avutmaktadır. Bu gösteriler, inkılâp ülkümüzün, bütün ulusça, canı gibi korunduğuna parlak ve güçlü bir belge olmaktadır. Bu itibarla istiklâl için milletin saadet ve refahı namına hissetmekte olduğum emniyet ve itimadı millet önünde beyan etmekle büyük bir onur ve sevinç duymaktayım. Bu tezahürat esnasında muhterem ve soylu milletimiz tarafından şahsım hakkında samimi ve candan muhabbetten doğan derin şükranlarımı açıkça duyururum”

Bu metinden yola çıkarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

Doğuda başlayan ayaklanmaya bazı Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası yöneticilerinin de katılması üzerine ayaklanmayla alakalı olduğu düşünülen milletvekilleri tutuklanmış ve cumhuriyet tarihinin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatılmıştır. 15 Haziran 1926 tarihine gelindiğinde M. Kemal’e, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın yöneticilerinin de adının karıştığı bir suikast girişimi olmuş fakat bu girişim engellenmiştir.

Yukarıdaki bilgiler göz önüne alındığında;

I. Ulusal bağımsızlık anlayışının bazı kesimlerce anlaşılamadığı görülmektedir.
II. İlk çok partili yaşama geçiş denemesi başarısız olmuştur.
III. Bazı kesimlerin yapılan yenilikleri kabullenemediği görülmektedir.
IV. Cumhuriyet yönetiminden geçici bir süreliğine vazgeçilmiştir.

yargılarından hangisine ulaşılabilir?

Mustafa Kemal’in ulusal egemenliğe dayalı yeni bir devlet kurmaya çalışmasına karşı olan saltanat ve hilafet yanlıları ile mandacı politikaları savunanlar Mustafa Kemal’e karşı muhalefet başlatmışlardı. Doğudaki isyanın bastırılması ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kapatılmasının ardından, Mustafa Kemal’e ve cumhuriyet rejimine karşı olanların faaliyetleri gizli de olsa devam etti. Mustafa Kemal’in öldürülmesiyle amaçlarına ulaşmayı düşünen kesimler çok farklı gruplardan oluşmaktaydı. Bazı eski İttihatçılar, Birinci Meclis’teki bazı muhalif milletvekilleri ve kapatılan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın bazı üyeleri bu gruplara örnektir.

Bu gruplar M. Kemal’i ortadan kaldırırlarsa yeni rejimin sona ereceğine inanmışlar ve bu nedenle M.Kemal’e İzmir’de bir suikast planlamışlardır. Ancak 16 Haziran 1926 tarihinde gerçekleştirmeyi düşündükleri planlarını uygulayamamışlar ve kısa sürede yakalanmışlardır.

Suikastın ortaya çıkması üzerine Ankara İstiklal Mahkemesi Heyeti, İzmir’e gelerek olayı soruşturmaya başlamıştır. Olayla ilgisi olduğu düşünülen pek çok kişi tutuklanmıştır. Tutuklanan bu kişiler arasında eski İttihat ve Terakki Cemiyeti üyeleri ile eski Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası üyeleri hatta yöneticileri vardı. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası yöneticileri olan Kazım Karabekir, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele ve Cafer Tayyar gibi isimler de suikastla ilişkili oldukları gerekçesiyle tutuklanmışlardır.

Yalnızca bu bilgilerden yola çıkarak aşağıdaki sorulardan hangisine cevap verilemez?

Mustafa Kemal, orduda görev yapanların politikayla uğraşmalarını uygun görmüyordu. Bu amaçla kendisine bağlı milletvekillerinin ordudaki görevlerinden ayrılmasını istedi. Bundan sonra, kişilerin askeri görevleri devam ederken milletvekili olamayacaklarını belirten kanun çıkarıldı. (19 Aralık 1924) Bu kanunun çıkarılması üzerine meclisteki ordu üyesi milletvekilleri, ordudaki görevlerinden çekildiler.

Buna göre,

I- Belli bir tarihe kadar milletvekilleri arasında asker olanlar vardır.
II- Mustafa Kemal, ordunun siyasetten ayrı tutulmasını istemektedir.
III- Çıkarılan yasadan sonra bazı milletvekilleri, askerlikten istifa etmişlerdir.

yargılarından hangisine ulaşılabilir?

Aşağıdakilerden hangisi Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk siyasi partisi olan Halk Fırkasının bir özelliği değildir?