7. Sınıf Sosyal Bilgiler Bilim, Teknoloji ve Toplum Test 18

Batılılarca Rhazes olarak bilinen Razi’nin bir heykeli, halen Sen-Per Sokağı’ndaki açık hava tiyatrosunu süslemektedir. 10. Yüzyılda çiçek ve kızamık hastalıkları konusunda kaleme aldığı El Havi (Büyük Tıp Ansiklopedisi) adlı eser, batı dillerine çevrilerek yaklaşık bin yıl Avrupa’da tıp bilimine kaynaklık etmiştir. Razi’nin bu kitabı günümüzde de tıp ilminde faydalanılan önemli bir kaynaktır.

Metinden hareketle Razi ile ilgili olarak;

I. Batılıların da faydalandığı, değer verdiği tıp âlimlerinden biridir.
II. Çiçek ve kızamık hastalıkları konusunda kitaplarından faydalanılmıştır.
III. Tıp ilmine yaptığı katkı bin asırdır etkisini sürdürmektedir.

yargılardan hangilerine ulaşılabilir?

Hem bilgin, sanatçı, devlet adamı hem de hukukçu ve düşünür olan İslam biliminin ve evrensel zekânın büyük siması İbn-i Haldûn (1332-1406) XIV. yüzyılda, medeniyetlerin yükselişi ve çöküşünün tarihi ve sosyolojisiyle ilgili abidevi bir eser kaleme alıyordu. Batı’nın henüz sadece olayları anlatıp not eden vakanüvislerinin olduğu bir dönemde İbn-i Haldûn şöyle yazıyordu : “Genel sebeplerin kapısından özel olayların incelemesine girerek beşer tarihini açıklayıcı bir anlatımla ele alıyorum. Siyasi olayların sebeplerini ve köklerini belirliyorum. Bizim bu konuyu ele alış tarzımız yeni bir bilim oluşturacaktır.”

Verilen metinde bahsedilen eser aşağıdakilerden hangisidir?

Buhara’da 980’de doğan ve Hemedan’da 1037’de ölen İbn-i Sînâ’nın Latince ‘ye aktarılan “El-Kânûn Fi’t-Tıb” (Tıp Prensipleri) adlı eseri, hastalıkları sınıflandırmasındaki açıklık ve netlikle, hastalık belirtilerini sistematik olarak incelemesiyle Rönesans’a kadar tıbbın büyük ansiklopedisi olarak kalmıştır. İbn-i Sînâ’nın, zatülcenp, zatürre, karaciğer apsesi ve karın zarı iltihabı ile ilgili teşhis yöntemlerinden sekiz yüzyıl boyunca faydalanılmıştır. Tıpkı Razi gibi İbn-i Sînâ da tabib olmanın yanında fizikçi, felsefeci, ilahiyatçı ve şairdir.

Verilen metinde aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabını bulamayız?

Batılıların Alhazen diye bildikleri, 965’te Basra’da doğan ve 1039’da Kahire’de ölen ----------, büyük matematikçi, astronom ve mühendis olduğu gibi, göz hekimi olarak da gözün ilk anatomik yapısını ortaya koymuştur. -------- üzerindeki çalışmaları ile deneysel bilimin yolunu açmıştır.

Verilen metindeki noktalı yerlere sırası ile aşağıdakilerden hangileri getirilirse doğru olur?

Ali Kuşçu : Ay’ın haritasını çıkardı ve İstanbul’un enlem ve boylamlarını hesaplayarak çeşitli güneş saatleri yaptı.
İbn-i Sînâ : İlk defa sonda aletini kullandı ve damar içi şırıngasını yaptı.
Piri Reis : Kitab-ı Bahriye adlı eserinde Akdeniz limanlarını tanıttı.

Verilen bilgilere göre Türk-İslam bilginlerinin çalışma yaptığı bilimler arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

Bilimsel alanda gelişmiş olan Sümerler Ziggurat adını verdikleri tapınaklarının son katında uzayı gözlemlemeleri sonunda takvimi bulmuşlardır. İlk çağ uygarlıklarından olan İyonlar da tarih, tıp, matematik gibi alanlarda çalışmalar yapmışlardır.

Metinden yola çıkarak Sümerler ve İyonlar hakkında çıkarılabilecek ortak özellik aşağıdakilerden hangisidir?

XVIII. yüzyılda Avrupalı bilim insanları birçok alanda önemli yeniliklere imza attı. Bu yeniliklerden biri de buhar makinesidir. Bu yeni icat ile kol gücüne dayalı aletlerin yerini buhar gücüyle çalışan makineler aldı. Buhar makinesinin icadı ve geliştirilmesi birçok bilim insanı ve girişimcinin çabasıyla oldu. Fransız mucit Denis Papin buhar gücüyle ilgili deneyler yaptı. İngiliz mühendis Thomas Savery, buhar gücüyle çalışan ve madenlerde biriken suyun dışarı pompalanmasını sağlayan bir makine icat etti. Buhar makinesini geliştiren James Watt bu makinelerin fabrikalarda kullanılabilmesini sağladı. Buhar makinesi taşımacılık alanında da kullanılmaya başlandı. İngiliz mühendis Richard Trevithick buharlı bir lokomotif yaptı. Trenler kısa süre içinde kara taşımacılığında en önemli araç hâline geldi.

Verilen bilgilerden yola çıkarak buhar makinesinin icadı ile ilgili hangisi söylenemez?

Tarihte kullanılan ilk yazı MÖ 3200’lerde Mezopotamya’da yaşayan Sümerlere ait çivi yazısıdır. Mısırlılar resimleri simgeleştirerek Hiyeroglif denilen yeni bir yazı türünü kullanmaya başlamışlardır. Resim yazısı olarak da bilinen bu yazı 700’den fazla işaretten oluşmaktadır. Günümüzde kullanılan yazı sistemlerinin oluşmasında Fenikelilerin büyük rolü vardır. Latin alfabesi de dâhil günümüzde kullanılan birçok alfabe Fenikelilere dayanmaktadır. Yunanlılar Fenike alfabesine ünlü harfleri de ilave ederek bugünkü yazı sisteminin temelini oluşturmuşlardır. Yunanlıların geliştirdiği 26 harfli alfabeyi Romalılar sonraki yüzyıllarda Latin alfabesine dönüştürmüşlerdir.

Yukarıda verilen bilgiler dikkate alındığında;

I. Yazıyı Sümerler icat etmiştir.
II. Mısırlılar yazılarında resim kullanmıştır.
III. Yazının gelişiminde birçok medeniyetin katkısı vardır.
IV. Günümüzde kullanılan alfabenin temelini Sümerler atmıştır.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

- Matbaayı Çinliler icat ettiler.
- 751 Talas Savaşı ile Müslümanlar Çinlilerden matbaayı öğrendiler.
- Haçlı Savaşları sonrasında Avrupalılar Müslümanlardan matbaayı öğrendiler.
- Gutenberg 1440 yılında hareketli parçalar ile yazı baskısını başlattı.

Matbaanın zaman içinde gelişimi dikkate alındığında aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

I. 1698 yılında Thomas Savery buhar pompası denen ve su pompalamada kullanılan makineyi yaptı. Bu makine tamamen buharın ısıtılıp soğutulmasından ileri gelen basınç yükselme ve düşmeleri neticesindeki basınç farkına göre çalışmaktaydı.
II. 1764 yılında, James Watt’a, onarması için bir buhar makinası verilmiştir. Verimliliği düşük olan bu makineyi onaran James Watt, bu makinelerde çok fazla enerji kaybı olduğunu anlayarak, çift odalı buhar makinesi geliştirmiştir.
III. Termodinamik biliminin kurucusu sayılan Sadi Carnot 1824’te mühendislikte Carnot çevrimi olarak bilinen ve günümüzde hala buzdolabı, klima gibi cihazların ısıtma-soğutma prensibini oluşturan çevrimi geliştirmiştir.

Numaralandırılmış cümlelerden hangileri günümüzdeki teknolojik gelişmeleri yaşanmasında etkili olmuştur?

Aşağıdaki açıklamalardan yazının tarihsel gelişimi ve bilginin aktarılması ile ilgili olanlarıkoyarak işaretleyiniz.

Yıldızları hangi şıktaki gibi yerleştirirsek etkinliği doğru yapmış oluruz?

Yukarıda verilen bilgilere göre;

I. Bilim ve teknolojinin geçmişten günümüze kadar ulaşmasında ve gelişmesinde en önemli unsur yazıdır.
II. Cerrahi alet yapımında, eczacılıkta ve tedavi yöntemlerinde uygarlıklar birbirlerini etkilemiştir.
III. Bizanslılar Doğu Medeniyetlerinin bilimsel çalışmalarından yararlanmışlardır.

çıkarımlarından hangilerine ulaşılmaktadır?

Bundan 800 yıl kadar önce El-Cezerî meşhur filli su saatini tasarlamıştır. Saatte kâse dibe battığında Zümrüdü Anka kuşu kendi etrafında döner ve flüt sesine benzer bir ses çıkarır. Bu esnada serbest kalan bir top Selahattin Eyyubi’nin arkasındaki kadranı çevirir. Selahattin Eyyubi elini kaldırarak şahin ejderin ağzına topu bırakır. Ağzına düşen topun ağırlığıyla aşağıya inen ejder, topu fil bakıcısının arkasındaki vazonun içine bırakır. Bu fil bakıcısının kolunu hareket ettirir ve topun vazoya girmesiyle bir zil sesi duyulur. Bu hareketler serisi yarım saatte bir tekrarlanarak devam eder. Bu saatte Hint kültüründen filin kullanılması soyluluğu, Fars kültüründen Zümrüd-ü anka kuşunun kullanılması yeniden doğuş ve hayatı, Çin kültüründen ejderin kullanılması da güç ve yenilmezliği simgelerken; El- Cezerî çağdaşı olan ve Kudüs’ü İslam topraklarına katan Selahaddin Eyyubi’ye duyduğu büyük saygıdan dolayı kalenin üstüne onu yerleştirmiştir.

Yukarıda verilen bilgilere göre Filli Su Saati ;

I. Uluslararasıdır çünkü birçok medeniyete ait kültürel öğeleri kendisinde toplamıştır.
II. Sibernetiktir çünkü bilgi alışverişi kendiliğinden, kontrollü ve dengeli bir şekilde gerçekleşir.
III. Sanatsaldır çünkü efsanevi, dini, folklorik birçok motif, figür ve anlamları barındırmaktadır.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

Tam adı Ebu Reyhan Muhammed bin Ahmed El-Bîrûnî ( 983-1051) olan batı dünyasının Alberuni veya Aliboron isimleriyle tanıdığı El-Bîrûnî yaşadığı çağa damga vurmuş en önemli bilim insanı olarak kabul ediliyordu. Nitekim onun yaşadığı döneme “Bîrûnî çağı” denildi. El-Bîrûnî;

I. Ömrü boyunca incelediği bitkileri Kitâbü’s-Saydele isimli kitabında listeledi ve doğal ilaçların hangi hastalıklara iyi geldiğini kapsamlı bir şekilde anlattı.
II. Dünyanın yuvarlak olduğunu ispat ederken bunun için Dünyanın Aya vuran gölgesini kullandı ve Galileo’dan 600 sene önce, dünyanın döndüğünü savundu.
III. Dünya dönüyorsa, ağaçlar ve taşların neden fırlamadığı sorusuna, merkezde bir çekicilik olduğu ve her şeyin dünyanın merkezine düştüğü cevabını verdi.
IV. Trigonometri ile bir dağın yüksekliğini hesapladı ve ardından da yüksekliğini hesapladığı bu noktadan ufuk alçalma açısı metoduyla meridyen yayı uzunluğunu hesapladı.

El-Bîrûnî’nin metinde verilen çalışmaları sırasıyla hangi bilim dallarıyla ilişkilendirilebilir?

İlkçağlardan beri insanoğlu, gökyüzünde süzülerek uçan kuşları seyretmiş ve ayaklarının yerden kesilip gökyüzüne kavuşabilme hayallerini efsanelerle, masallarla dile getirmiştir. Bu hayal yüzyıllar sonra gerçekleşebilmiştir. IX. yüzyılda Abbas İbn Firnas ilk uçan planörlerin mucitlerinden biri olarak kayıtlara geçerken XV. yüzyıl başlarında Leonardo da Vinci, birçok uçan makine planı yapmıştır. Bunlardan biri de helikopterlerin atası kabul edilen, kanatları açılıp kapanan ornithopter planıdır.

Verilen metinden;

I. Bilim ve teknolojinin temeli hayal, merak ve gözleme dayanır.
II. Uçma alanında batılı bilim insanları Türk-İslam dünyasına öncü olmuşlardır.
III. Geçmişten günümüze birçok bilim insanı uçma alanında çalışmalar yapmıştır.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?